“Mô hình kinh doanh taxi của Uber và Grabtaxi thời gian qua thực chất trá hình, không tuân thủ pháp luật, cạnh tranh không lành mạnh và rất dễ bị tội phạm lợi dụng thực hiện hành vi phạm tội”. Đó là nhận định của luật sư Thái Văn Chung (ảnh), Giám đốc Hãng luật Nguyên Giáp, khi trao đổi với ĐTTC.

PHÓNG VIÊN: – Từ đầu năm 2014 đến nay Công ty Uber, Công ty GrapTaxi tận dụng xe nhàn rỗi (9 chỗ ngồi trở xuống) của các cá nhân, tổ chức để kinh doanh vận tải hành khách dạng taxi nên dư luận đã có những nhận định trái chiều. Với tư cách là luật sư, theo ông Uber và GrapTaxi có đáp ứng được các điều kiện kinh doanh vận tải hành khách bằng taxi?

Luật sư THÁI VĂN CHUNG: – Công ty Uber có trụ sở tại Hà Lan, còn Uber Việt Nam là đơn vị kinh doanh về công nghệ, cung cấp dịch vụ tư vấn quản lý tiếp thị, nghiên cứu thị trường… nên không được cấp phép kinh doanh vận tải nói chung và vận tải hành khách bằng taxi nói riêng tại Việt Nam theo Luật Giao thông đường bộ, Nghị định 86/2013/NĐ-CP ngày 10-9-2014 về kinh doanh và điều kiện kinh doanh vận tải bằng ô tô, cũng như Thông tư 63/2014/TT-BGTVT ngày 7-11-2014 về tổ chức quản lý hoạt động vận tải bằng xe ô tô và dịch vụ hỗ trợ vận tải đường bộ.

Với Công ty Grabtaxi có đăng ký kinh doanh vận tải hành khách tại TPHCM vào tháng 2-2014. Tuy nhiên, sau đó ngoài việc hoạt động taxi theo giấy phép Grabtaxi cũng thông qua phần mềm của mình để hoạt động vận tải hành khách dưới dạng “taxi trá hình” thông qua sản phẩm có tên là GrabCar (Grab giá rẻ).

Như vậy có thể khẳng định Công ty Uber và Công ty GrapTaxi thông qua phần mềm của mình kết nối, huy động xe nhàn rỗi của các cá nhân, tổ chức để hoạt động vận chuyển hành khách bằng taxi là hoàn toàn trái phép, không đáp ứng được các điều kiện kinh doanh vận tải bằng taxi theo quy định của pháp luật.

– Nhưng Tổng giám đốc GrapTaxi có trả lời trên báo chí GrabCar đã chính thức được Chính phủ chấp thuận cho hoạt động tại Hà Nội, Đà Nẵng, Khánh Hòa, Quảng Ninh và TPHCM?

– Tôi khẳng định GrapTaxi trả lời như trên là hoàn toàn không đúng sự thật, vì Chính phủ chưa có văn bản nào chấp thuận cho GrabCar hoạt động tại Việt Nam nói chung và tại 5 địa phương trên nói riêng. Thưc ra ngày 19-10-2015, Chính phủ có Văn bản 1850/TTg-KTN gửi Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) với nội dung đồng ý giao “Bộ GTVT thí điểm triển khai ứng dụng khoa học công nghệ hỗ trợ quản lý và kết nối vận tải hành khách theo hợp đồng tại 5 tỉnh thành nói trên”.

Văn bản này xác định tất cả các loại hình vận tải hành khách theo hợp đồng, kể cả taxi đang hoạt động đúng pháp luật, được triển khai thí điểm ứng dụng khoa học công nghệ hỗ trợ quản lý và kết nối vận tải hành khách, chứ không chấp thuận riêng cho Uber hay GrabCar thí điểm.

– Khách hàng đi xe của Uber và GrapCar (không phải GrapTaxi) có nhận xét là tiện lợi, rẻ… đồng thời mang lại lợi ích cho lái xe, chủ xe nhàn rỗi. Ông bình luận thế nào về những nhận xét nói trên?

– Việc ứng dụng khoa học công nghệ vào quản lý vận tải hành khách nói chung và vận tải taxi nói riêng là xu thế tất yếu của thế giới cũng như Việt Nam. Mục đích của việc ứng dụng này để nâng cao chất lượng dịch vụ, phục vụ yêu cầu đi lại của hành khách ngày càng tốt hơn.

Chính vì vậy Thủ tướng Chính phủ đã chấp thuận giao Bộ GTVT cho các DN thí điểm, trong đó có Uber và GrapCar (của GrapTaxi) chưa được phép vận chuyển hành khách bằng taxi (không đủ điều kiện kinh doanh, không đầu tư xe, không đóng phí…).

Tuy nhiên, 2 đơn vị này tận dụng xe nhàn rỗi để hoạt động taxi là trái phép, đồng thời áp dụng các “chiêu trò” như khuyến mại “siêu giảm giá”, “siêu rẻ”, “trợ giá” cho lái xe và chủ xe; chi hoa hồng cho lái xe, chủ xe và người giới thiệu… là hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Mục đích của họ là chiếm lĩnh toàn bộ thị trường vận chuyển hành khách bằng taxi tại Việt Nam, từng bước đẩy các DN taxi chính thống đang hoạt động kinh doanh đúng pháp luật mất dần thị phần và cuối cùng là phá sản.

Đối với người tiêu dùng đúng là có lợi. Song khi các tổ chức cung cấp dịch vụ cho người tiêu dùng đang hoạt động kinh doanh trái phép, quyền và lợi ích hợp pháp của lái xe, chủ xe và người đi xe không được bảo đảm; đáng chú ý loại “taxi trá hình” này dễ bị bọn tội phạm lợi dụng để thực hiện hành vi phạm tội, xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, tài sản… của hành khách; nguy cơ gây ảnh hưởng xấu đến an ninh trật tự của các địa phương và cả nước.

– Ông có thể nói rõ hơn về vần đề này?

– Tôi lấy thí dụ: giả sử bọn tội phạm sử dụng xe cá nhân với biển số giả rồi đăng ký tải phần mềm kết nối của Grabtaxi hoặc Uber, sau đó theo dõi lừa đón khách hàng có nhu cầu vận chuyển. Khi khách hàng lên xe chúng khóa cửa lại, sử dụng vũ lực để khống chế nạn nhân, đưa xe đến địa điểm vắng người để thực hiện hành vi hiếp dâm, cướp tài sản… thì quyền lợi hợp pháp của khách hàng đó được giải quyết như thế nào? Cá nhân, tổ chức nào phải chịu trách nhiệm trong trường hợp này?

Thực tế gần 2 năm qua, Công ty Uber đã thông qua phần mềm của mình điều hành toàn bộ hoạt động “taxi trá hình” bằng các hình thức được gọi là “Điều khoản về đối tác”, “Điều khoản sử dụng”, “Thỏa thuận về hợp tác và hỗ trợ” giữa Uber với các chủ xe, lái xe, các doanh nghiệp, người sử dụng…

Tất cả nội dung của điều khoản thỏa thuận mà Uber soạn thảo, ký kết với các tổ chức, cá nhân tại Việt Nam đều ghi “…các điều khoản được điều chỉnh và hiểu theo pháp luật Hà Lan…, khi xảy ra tranh chấp, khiếu nại sẽ được đệ trình và xử lý tại tòa án có thẩm quyền tại Amsterdam, Hà Lan…”. Như vậy, Công ty Uber đẩy tất cả trách nhiệm và toàn bộ rủi ro cho các tổ chức, cá nhân “hợp tác” với Uber.

– Vận tải hành khách nói chung và vận tải hành khách bằng taxi nói riêng thuộc ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Do vậy, Công ty Uber và GrapCar không đáp ứng được các điều kiện do Nhà nước quy định thì không được phép hoạt động.– Theo ông các cơ quan quản lý nhà nước cần phải giải quyết vấn đề Uber, GrabCar như thế nào?

Theo tôi được biết, chỉ tính từ 23-7-2015 đến 30-10-2015 (hơn 3 tháng), các cơ quan chức năng tại TPHCM đã phát hiện, lập biên bản và xử phạt 183 xe của Công ty Grabtaxi hoạt động “taxi trá hình”, trong đó có 15 xe bị xử phạt lần thứ 2, 1 xe bị xử phạt lần thứ 3; tiến hành xử phạt 187 xe của các tổ chức, cá nhân “hợp tác” với Công ty Uber, trong đó có 30 xe bị xử phạt lần thứ 2, 4 xe bị xử phạt lần thứ 3.

Như vậy, mặc dù Uber, GrabCar đã vi phạm nghiêm trọng nhiều quy định của pháp luật, cũng đã bị xử phạt rất nhiều, nhưng hoạt động “taxi trá hình” của họ vẫn diễn biến phức tạp, mức độ ngày càng tăng. Vì vậy Hiệp hội Taxi TPHCM kiến nghị Chính phủ cấm 2 công ty này hoạt động “taxi trá hình” là hoàn toàn đúng pháp luật.

– Xin cảm ơn ông. 

Trong tháng đầu năm 2017, số doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động là 13.290, lớn hơn so với số lượng doanh nghiệp thành lập mới là 8.990. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, trong tháng 1/2017, cả nước có 8.990 doanh nghiệp đăng ký thành lập mới với số vốn đăng ký đạt 90.300 tỷ đồng, tăng 8,1% về số doanh nghiệp và tăng 52,3% về số vốn đăng ký so với cùng kỳ năm 2016. Trong khi đó, số doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động trong tháng 1 lên đến gần 13.290, tăng 6,7% so với cùng kỳ năm trước, bao gồm 6.822 doanh nghiệp tạm ngừng kinh doanh có thời hạn (tăng 31,7%) và 6.467 đơn vị tạm ngừng hoạt động không đăng ký hoặc chờ giải thể (giảm 11,1%). Như vậy, trong tháng 1/2017, số doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động cao hơn khoảng 4.300 so với số thành lập mới.

Mặc dù vậy, theo cơ quan thống kê, số doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động không đăng ký hoặc chờ giải thể của hầu hết ngành đều giảm so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, một số ngành giảm mạnh như nông, lâm nghiệp và thủy sản giảm 54,3%; dịch vụ lưu trú và ăn uống giảm 38,4%; khai khoáng giảm 37,5%; vận tải, kho bãi giảm 30,8%; xây dựng giảm 28,3%… Trong khi đó, số đăng ký thành lập mới trong tháng 1 ở phần lớn các ngành, lĩnh vực cũng đều tăng so với cùng kỳ năm trước. Một số ngành tăng mạnh cả về số doanh nghiệp và số vốn đăng ký như nghệ thuật, vui chơi giải trí; khai khoáng; dịch vụ việc làm – du lịch; kinh doanh bất động sản; tài chính ngân hàng; bảo hiểm….

Theo tìm hiểu, từ năm 1998, Công ty Cổ phần Mai Linh miền Bắc và Công ty Cổ phần Mai Linh Đông Đô (gọi tắt là Đông Đô) đã ký hợp đồng Hợp tác kinh doanh. Kể từ đó, Đông Đô được sử dụng chung các đầu số tổng đài và các chỉ số nhận diện thương hiệu khác của Mai Linh để kinh doanh vận tải hành khách bằng Taxi, 2 bên sử dụng chung tổng đài với 2 đầu số là 043.833.3333 và 043.861.61.61.

Tuy nhiên, từ tháng 7/2016, Hội đồng quản trị Mai Linh đã quyết định thực hiện lộ trình chia tách taxi Đông Đô ra khỏi hệ thống Mai Linh. Theo đó, Taxi Đông Đô sử dụng hệ thống nhận diện thương hiệu mới, Đông Đô sẽ có màu sơn, logo, decan khác không giống taxi Mai Linh. Khi Mai Linh và Đông Đô chia tách thì việc sử dụng chung đầu số tổng đài không còn phù hợp. Theo thỏa thuận giữa hai bên, công việc đầu tiên là chia tách đầu số tổng đài sẽ kết thúc vào ngày 30/12/2016. Mặc dù vậy, để thuận tiện cho lộ trình chia tách, không làm ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của Mai Linh cũng như của Đông Đô, không làm ảnh hưởng đến quyền lợi của khách hàng và anh em lái xe, HĐQT Tập đoàn Mai Linh đã thống nhất tiến hành từng bước, giãn thời gian hoàn thành lộ trình chia tách vào ngày 30/3/2017. Tập đoàn Mai Linh là đơn vị sở hữu bộ nhận diện thương hiệu Mai Linh. Từ năm 2007, Mai Linh Group đã cho Mai Linh miền Bắc thuê, trực tiếp kinh doanh trên các nhãn hiệu có tên Mai Linh. Từ đầu năm 2008, Mai Linh miền Bắc được quyền thay mặt Mai Linh Group ký hợp đồng hợp tác kinh doanh với nhà đầu tư để kinh doanh dịch vụ vận tải và thu phí nhãn hiệu. Tuy nhiên, Mai Linh Group cho rằng họ không hề cho phép Mai Linh Đông Đô được quyền ký hợp đồng với các đơn vị thành viên cho thuê lại nhãn hiệu Mai Linh để kinh doanh dịch vụ vận tải. Cũng theo lãnh đạo của Mai Linh Miền Bắc, “Việc Mai Linh Đông Đô cho bên thứ 3 là nhà đầu tư hoặc lái xe sử dụng nhãn hiệu Mai Linh để kinh doanh là không có căn cứ pháp luật. Mai Linh Đông Đô phải hoàn toàn chịu trách nhiệm về hậu quả đối với việc làm này của mình”. Vì vậy, việc chia tách Mai Linh Đông Đô ra khỏi hệ thống Mai Linh đã được lên lộ trình, bắt đầu từ tháng 7/2016. Ông Hồ Huy, Chủ tịch Mai Linh Group từng khẳng định, việc tách Đông Đô là điều cần thiết. Tuy nhiên, việc hợp tác kinh doanh giữa Mai Linh và Đông Đô vẫn có thể tiếp tục, nếu như ban lãnh đạo Đông Đô chủ động nhìn nhận những sai lầm, thiếu sót trong quá trình hợp tác kinh doanh thời gian qua, đồng thời có những động thái tích cực để hội đồng quản trị Mai Linh Group tin tưởng thiện chí cùng hợp tác. Trong thông báo về việc thay đổi đầu số tổng đài, Mai Linh Miền Bắc khẳng định, nếu sau thời điểm này ai mạo danh Mai Linh sử dụng đầu số 043.861.61.61 sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Việc tách taxi Đông Đô ra khỏi Mai Linh Miền Bắc từng khiến nhiều tài xế bất ngờ. Hồi đầu tháng 12/2016, hàng trăm tài xế đã kéo lên trụ sở Mai Linh Miền Bắc để phản đối việc tách Đông Đô khỏi Mai Linh.

Nhiều chuyên gia và các doanh nghiệp cho rằng việc gắn thiết bị đo nồng độ cồn giúp hạn chế “ma men” lái xe nhưng gây khó khăn rất lớn về tài chính cho các doanh nghiệp Nhằm giảm tai nạn giao thông (TNGT) do tài xế uống bia rượu gây ra, Phòng CSGT Đường bộ – Đường sắt (PC67), Công an TP Hà Nội vừa đề xuất gắn thiết bị đo nồng độ cồn trong các ô tô hoạt động kinh doanh vận tải hành khách. Quản lý trực tiếp tài xế Cụ thể, theo ý tưởng của PC67, ngoài việc gắn thiết bị giám sát hành trình còn phải gắn thêm máy đo nồng độ cồn ngay trong các phương tiện ô tô kinh doanh vận tải hành khách. Trước khi điều khiển phương tiện, tài xế phải kiểm tra nồng độ cồn qua thiết bị này và kết quả kiểm tra được kết nối với trung tâm quản lý tài xế. Nếu hệ thống phát hiện tài xế sử dụng rượu bia vượt mức cho phép, trung tâm quản lý sẽ can thiệp để ô tô không thể nổ máy được. Liên quan đến vấn đề này, thiếu tá Nguyễn Mạnh Hùng, Phó PC67 – Công an TP Hà Nội, cho biết dù đã có quy định, chế tài xử phạt với hành vi điều khiển phương tiện khi trong máu hoặc hơi thở có nồng độ cồn vượt mức cho phép nhưng thực tế vẫn có nhiều vụ TNGT liên quan đến việc sử dụng rượu bia. “Nhiều người tham gia giao thông tự cho rằng đủ khả năng điều khiển phương tiện sau khi uống rượu bia nhưng thực tế thì khác, nguy cơ xảy ra tai nạn rất cao, hậu quả nghiêm trọng. Do vậy, việc gắn thiết bị đo nồng độ cồn trong phương tiện thể hiện sự văn minh và dễ dàng trong việc quản lý tài xế” – ông Hùng giải thích. Bên cạnh đề xuất lắp thiết bị đo nồng độ cồn trên ô tô, PC67 dự tính sẽ kiến nghị các cơ quan chức năng xem xét cho phép trông giữ phương tiện một hàng trên một số tuyến phố trong khu vực nội đô. Bên cạnh đó, PC67 sẽ kiến nghị xây dựng hệ thống điểm đối với các tài xế. Cụ thể, tài xế khi được cấp giấy phép lái xe sẽ có 10 điểm trong “tài khoản”, trong quá trình hoạt động, nếu vi phạm luật giao thông sẽ bị trừ dần và khi hết điểm, tài xế buộc phải thi lại như lần đầu đi thi.

Doanh nghiệp vận tải “kêu” tốn kém Ông Nguyễn Văn Thanh, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam (viết tắt là Hiệp hội), cho biết về quan điểm, Hiệp hội ủng hộ việc xử lý các tài xế sử dụng rượu bia khi tham gia giao thông. “Tuy nhiên, những đề xuất này phải được thực hiện trên tinh thần không làm phát sinh tốn kém, gây khó khăn cho các doanh nghiệp vận tải (DNVT)” – ông Thanh nhấn mạnh. Ông Bùi Danh Liên, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải Hà Nội, cho rằng đề nghị này cần nghiên cứu kỹ bởi liên quan đến hàng vạn tài xế và các DNVT. “Thời gian qua, các DNVT đã đầu tư nhiều thứ nên đề nghị này cần xem xét phù hợp với tình hình tài chính, quản lý của DN. Nếu có áp dụng thì cũng nên để sau năm 2020” – ông Liên nói. Theo ông Khúc Hữu Thanh Hải, Giám đốc Công ty CP Vận tải, Thương mại và Dịch vụ Đất Cảng (Hải Phòng), nếu nhà nước đầu tư thiết bị đo nồng độ cồn thì không vấn đề gì vì việc này có lợi cho DN. “Tuy nhiên, nếu DN phải tự đầu tư thiết bị thì sẽ gặp khó khăn rất lớn về tài chính và khó khả thi. Ngoài ra, hiện chế tài xử phạt nồng độ cồn rất nặng, DN cũng có các biện pháp quản lý phù hợp đối với tài xế trong việc sử dụng bia rượu nên việc lắp thiết bị có thể mang lại hiệu quả không lớn” – ông Hải nói. Một DNVT hành khách tại Hà Nội cũng cho rằng mỗi DN có quy định, chế tài riêng với tài xế của mình trong việc sử dụng rượu bia trong thời gian làm việc. “Nếu CSGT Hà Nội đề nghị lắp máy đo đồng độ cồn trên xe, điều đó dẫn đến việc DN sẽ phải gánh thêm chi phí nhưng hiệu quả không lớn” – vị này nói.